Przedstawione ćwiczenia traktować należy, jako propozycje zabaw, które można wzbogacać, zmieniać, urozmaicać. Trzeba jednak pamiętać, aby:
- prowadzić je w sposób interesujący i przerywać przy pierwszych objawach znużenia,
- zaczynać od zabaw łatwiejszych, utrudniając je stopniowo,
- stawiać dziecku zadania dostosowane do jego możliwości,
- często nagradzać dziecko,
- uczyć każdą pracę doprowadzać do końca.
Mamy nadzieję, że zawarte w niniejszym poradniku ćwiczenia dadzą Państwu inspirację do pracy i zabawy z Waszymi dziećmi, oraz pomogą w przygotowaniu ich do nauki szkolnej. Przygotowanie dziecka do nauki czytania Ciekawe świata dziecko wcześnie zadaje pytania: Jaka to litera?
Co tu jest napisane? To jest bardzo ważny moment w rozwoju, który warto wykorzystać. Czytanie jest złożoną umiejętnością, angażującą jednocześnie wiele procesów umysłowych dziecka. Musi ono jednocześnie rozpoznawać litery, łączyć je w sylaby i wyrazy, wymawiać i rozumieć ich sens. Dlatego ważne jest, aby dziecko prawidłowo mówiło, rozumiało, słuchało i spostrzegało. Ćwiczenia logopedyczne znajdziecie Państwo w odrębnym artykule „Przykładowe ćwiczenia logopedyczne do pracy z dzieckiem w domu”. Zabawy i ćwiczenia językowe Rozwijają one zasób słownictwa, sposób wypowiadania się oraz doskonalą rozumienie mowy. Dzięki prawidłowej komunikacji dziecko poznaje i rozumie świat. Zdobywa nowe wiadomości i zaczyna korzystać z tych, które już posiada. Podczas rozmowy rozwijamy myślenie dziecka. Uogólnianie pojęć, klasyfikowanie, łączenie wiadomości, dostrzeganie przyczyn i skutków, to umiejętności niezbędne w procesie uczenia się, do którego w łagodny i miły sposób można przygotować pociechę.
- Swobodne rozmowy z dzieckiem na temat rodziny, mieszkania, najbliższych kolegów, ulubionych bajek, miasta, pór roku, miesięcy, dni tygodnia, itp.
- Wspólne rozwiązywanie zagadek i rebusów.
- Czytanie dziecku bajeczek, opowiadań. Długie opowiadanie lub baśń można podzielić na kilka części.
- Tworzenie pojęć nadrzędnych, przez grupowanie wyrazów, np. z przeczytanej bajeczki:
- lalka, miś, piłka, wózek - to zabawki,
- kot, pies, mysz, koń - to zwierzęta,
- jabłka, czereśnie, gruszki- to owoce,
- marchew, pomidor, ogórek - to warzywa,
- krzesło, stół, tapczan - to meble.
- Omawianie obrazków z czasopism i książek dla dzieci - zachęcanie do wypowiedzi pełnymi zdaniami.
- Opowiadanie historyjek obrazkowych, ze szczególnym zwracaniem uwagi
na logiczne następstwo zdarzeń, a także poprawność gramatyczną wypowiedzi dziecka. - Zabawa w domino obrazkowe, obrazkowo - literowe, obrazkowo - wyrazowe, geometryczne i wyrazowe.
- Odgadywanie zagadek i wyliczanie cech danego przedmiotu, np.:
- wisi w łazience, wycierasz nim ręce — ręcznik - kolorowy, miękki, kąpielowy, duży, mały itp.
- sosnowy, dębowy, stary lub młody, rosną w nim drzewa, grzyby
i jagody - las -pachnący, zielony, duży, ciemny, itp.
Zabawy słuchowe Tego typu zabawy uczą dzieci koncentracji na sygnałach słuchowych, identyfikowania, różnicowania i wstępnego analizowania tego, co słyszą. Tym samym przygotowują dziecko do wysłuchiwania i przetwarzania dźwięków mowy, co niezbędne jest przy nauce czytania i pisania. Analiza słuchowa- umiejętność wyodrębniania z potoku mowy: zdań, w zdaniach słów, w słowach sylab, a w sylabach głosek z zachowaniem ich kolejności. Synteza słuchowa- jest to scalanie głosek sylab i słów w określone złożone układy słuchowe. Pamięć słuchowa - zdolność zatrzymywania w pamięci ciągów wyrazów.
- Powtarzanie przez dziecko wyklaskanego rytmu, który można zilustrować, a następnie wyklaskać lub wystukać.
- Układanie z klocków usłyszanego rytmu.
- Śpiewanie piosenek, wystukiwanie rytmu piosenki, wyklaskiwanie sylab słów.
- Wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków dochodzących z najbliższego otoczenia i ich lokalizacja np. szmery, odgłosy kroków, pojazdów, dźwięków pracy różnych maszyn, odgłosy zwierząt, ptaków.
- Wyróżnianie głosek na początku, w środku i na końcu słowa.
- Łączenie sylab w słowa - ,,Jakie to będzie słowo, kiedy powiem ka-na-pa’’, a kiedy powiem do-mek?”,
- Łączenie głosek w słowa, - „Jakie słowo słyszysz kiedy mówię ł-a-w-a?”, jakie głoski słyszysz w słowie t-o-r-b-a?,
- Dzielenie słów na głoski- ,,Jakie głoski słyszysz w słowie kawa”.
- Dzielenie słów na sylaby- ,,Jakie sylaby słyszysz w słowie sałata ”.
- Głuchy telefon.
- Zabawa w dobieranie słów na określoną głoskę, tworzenie ciągów - teraz będziemy mówić słowa na głoskę „a”.
- Uzupełnianie słów w znanych rymowankach, np. lata osa koło …., śnieżek prószy marzną ……, wpadła gruszka do…….itp.,
- Podawanie liczby słów w zdaniu.
- Określanie różnic między słowami i sylabami o podobnym brzmieniu np.: kosa-koza, tata-data, pas-bas, woda- soda, pasie-pazie.
- Uzupełnianie luk w słowach, np.: groma...ka, sło...ki itp.
- Odwrócone sylaby, np: da-wo, tyl-mo, tek-ko, itp.
- Zabawa w dobieranie słów na określoną głoskę, tworzenie ciągów - teraz będziemy mówić słowa na głoskę „a”.
- Uzupełnianie słów w znanych rymowankach, np. lata osa koło …., śnieżek prószy marzną ……, wpadła gruszka do…….itp.,
- Podawanie liczby słów w zdaniu,
- Określanie różnic między słowami i sylabami o podobnym brzmieniu np.: kosa-koza, tata-data, pas-bas, woda- soda, pasie-pazie.
- Uzupełnianie luk w słowach, np.: groma...ka, sło...ki itp.
- Odwrócone sylaby, np: da-wo, tyl-mo, tek-ko, itp.
Ćwiczenia rozwijające percepcję wzrokową Percepcja wzrokowa to niezwykle ważna umiejętność, wykorzystywana podczas zapamiętywania kształtu liter, rozpoznawania sylab i całych wyrazów oraz odróżniania elementów podobnych (np. s - ś, t – ł, d - b). Analiza wzrokowa- rozkładanie elementów na pojedyncze elementy. Synteza wzrokowa- scalanie elementów w całość. Pamięć wzrokowa- zdolność uczenia się i zapamiętywania materiału odbieranego za pomocą wzroku. Percepcja wzrokowa jest równie ważna podczas pisania, które polega na „składaniu” liter z różnych kombinacji kresek oraz kółek. Ukształtowanie właściwego poziomu percepcji wzrokowej wymaga odpowiedniej ilości ćwiczeń.
- Wspólne oglądanie ilustracji, zdjęć oraz obserwowanie najbliższego otoczenia
i prowadzenie przy tym rozmów, w których powinny pojawić się pytania, typu: Co widzisz na obrazku? Co znajduje się za oknem? Co jest w pokoju? itp. - Wskazywanie podobieństw i różnic między dwoma obrazkami lub przedmiotami. Warto pamiętać, że dla dziecka łatwiejsze będzie wskazanie różnic.
- Zabawy w dobieranki obrazkowe, loteryjki, memo, domino.
- Układanie obrazków z części według wzoru i bez wzoru.
- Układanie puzzli od dużych elementów do małych.
- Układanie obrazków z klocków sześciennych.
- Mozaiki z figur geometrycznych.
- Zabawy konstrukcyjne.
- Porządkowanie i grupowanie według określonego kryterium (kolor, kształt, smak, wielkość, itp.).
- Klasyfikowanie obrazków tematycznych (np. co pasuje do danej pory roku,
co pasuje do kuchni, itp.). - Eliminowanie z grupy obrazków lub przedmiotów tego, który nie pasuje do pozostałych.
- Klasyfikowanie przedmiotów według jednej lub więcej cech.
- Odtwarzanie z pamięci układów wcześniej eksponowanych przedmiotów, obrazków
lub figur. - Wzrokowe rozpoznawanie kierunku ułożenia strzałek.
- Odwzorowywanie prostych symboli i znaków (linii prostych w poziomie
i pionie, ukośnych, fal, kół, figur geometrycznych) za pomocą sznurków, taśm, rysunków – rozpoczynamy od rysowania na wzorze, następnie obok wzoru i z pamięci po odpowiednio długiej ekspozycji wzorów.
Nauka, utrwalanie liter
- Lepienie liter z plasteliny
- Układanie liter z klocków.
- Wycinanie liter.
- Formowanie liter ze sznurka, drutu.
- Pisanie palcem liter w kaszy, piasku, ryżu itp.
- Pisanie po śladzie liter, sylab.
- Zgadywanie liter pisanych w powietrzu lub na plecach.
- Odrysowywanie liter od szablonu i kolorowanie ich.
- Odtwarzanie z pamięci uprzednio widzianych liter.
- Wodzenie palcem po literach wykonanych z szorstkiego materiału.
Opracowanie Aleksandra Tymborowska – pedagog, Magdalena Jerzak – pedagog, Martyna Paprocka – pedagog.