Napis skupia uwagę i fascynuje ( Ricoeur, 1989)
Jedną z głównych technik w całościowej terapii rozwojowej stanowi SYMULTANICZNO – SEKWENCYJNA NAUKA CZYTANIA- pozwalająca poprzez zapisanie ulotnych słów zatrzymać je w polu widzenia dziecka i w ten sposób budować system językowy. To właśnie ,, dzięki pismu człowiek i jedynie człowiek ogarnia świat, a nie tylko sytuację’’ (Ricoeur, 1989). Metoda symultaniczno – sekwencyjna jest autorstwa profesor Jagody Cieszyńskiej. Uwzględnione tu zostały procesy symultaniczne charakterystyczne dla przetwarzania prawej półkuli mózgu oraz sekwencyjne, za które odpowiedzialna jest lewa półkula. Ma wpływ na wszystkie funkcje psychiczne małego dziecka. Jest narzędziem do stymulowania prawidłowego rozwoju, ale również dla wielu dzieci jedyną drogą do rozpoczęcia budowania systemu fonetyczno – fonologicznego czyli mówienia. Czytanie symultaniczno – sekwencyjne prowadzimy razem z ćwiczeniami słuchowymi, wzrokowymi, ruchowymi, aby wzmocnić i urozmaicić efekt terapeutyczny. W sytuacji zaburzeń odbioru i dekodowania informacji językowych drogą słuchową, włączenie pisma jest oczywistym i naturalnym działaniem terapeutycznym.
KIEDY NALEŻY ROZPOCZĄĆ NAUKĘ CZYTANIA
Najlepszy wiek na rozpoczęcie czytania metodą symultaniczno – sekwencyjną przypada na okres między drugim, a czwartym rokiem życia. Naukę czytania samogłosek można wprowadzić już od 12 miesiąca życia. Jeśli zaczniemy uczyć czytać odpowiednio wcześnie, wówczas dzieci traktują te wszystkie działania nie jako naukę, ale zabawę.
PODSTAWY TEORETYCZNE METODY SYMULTANICZNO - SEKWENCYJNEJ
Symultaniczno - sekwencyjna nauka czytania wykorzystuje możliwości przetwarzania języka przez obie półkule mózgowe. Wykorzystuje wiedzę o sekwencyjnych zdolnościach lewej półkuli mózgowej przy równoczesnym korzystaniu z symultanicznych sposobów przetwarzania bodźców językowych półkuli prawej. Wszystkie zadania opierające się na pracy prawej półkuli mózgowej (globalne rozpoznawanie samogłosek, wyrażeń dźwiękonaśladowczych, rzeczowników w mianowniku) mają na celu wzbudzanie motywacji dziecka do nauki czytania oraz przeprowadzone są w taki sposób, aby jak najszybciej przejść do czytania lewopółkulowego. Dzieci czytające tą metodą – uczą się odczytywać sylaby nigdy głoski – dzięki temu czytają teksty ze zrozumieniem. Uświadomienie, że wyrazy zbudowane są z sylab jest dla przedszkolaków zadaniem łatwym. Umiejętność wydzielania głosek w wyrazach kształtuje się dopiero później, podczas nauki czytania i pisania. Wspólne głośne czytanie sylab, wywołujące aktywność obu półkul mózgowych, umożliwia budowanie struktury istmus w spoidle wielkim. Dzięki tym działaniom uruchomione zostają procesy kompensacyjne. To właśnie interakcje międzypółkulowe warunkują zmiany plastyczne uszkodzonych struktur mózgu.
W sytuacji fleksyjnego języka polskiego umiejętność czytania tekstów ze zrozumieniem zdeterminowana jest możliwością czytania sylab.
Etapy nauki czytania:
- Czytanie symultaniczne – prawopółkulowe:
- czytanie samogłosek,
- czytanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych,
- czytanie ( rozpoznawanie globalne) wyrazów,
- Czytanie sekwencyjne – lewopółkulowe:
- czytanie sylab otwartych
- czytanie połączeń dwóch sylab,
- czytanie nowych wyrazów i zdań.
DLACZEGO WARTO PRACOWAĆ Z DZIEĆMI TĄ METODĄ
Wczesna nauka czytania wpływa na kształtowanie asymetrii półkulowej, koniecznej do prawidłowego opracowywania informacji językowych. Badania neuropsychologów dowiodły, że wszechstronna stymulacja językowa, a przede wszystkim nauka czytania i pisania, może sprzyjać stopniowemu kształtowaniu przewagi lewej półkuli w procesach językowych. To zaś jest niezbędnym warunkiem szybkiego czytania ze zrozumieniem, a w konsekwencji skutecznego uczenia się.
- Dziecko, które wcześnie opanuje sztukę czytania, ma większy zasób słów, niż jego nieczytający rówieśnicy, potrafi koncentrować się na różnych zadaniach szkolnych, szybko się uczy reguł, także społecznych. Kształtuje zdolność dokonywania kategoryzacji, która współcześnie jest uznawana za jeden ze wskaźników poziomu inteligencji.
- W sytuacji ograniczenia lub braku możliwości odbioru mowy, dzieci z wadą słuchu kształtują wysoką wrażliwość na gesty, mimikę i mowę ciała, a także prozodię wypowiedzi, co ułatwia im uczenie się znaczeń w konsytuacji i kontekście. W początkowej fazie budowania systemu językowego są to techniki skuteczne i warte stosowania. Jednakże język sytuacyjny nie daje możliwości rozumienia języka abstrakcyjnego. Dlatego warto spróbować uczyć czytać dzieci w wieku przedszkolnym.
- Wczesna umiejętność czytania daje możliwość osiągnięcia w krótkim czasie prawidłowej artykulacji, a potem samodzielnego przyswajania systemu językowego i nabywania wiedzy. Kształtuje koncentrację i uwagę, a tym samym wyznacza przyszły sukces edukacyjny dziecka.
- Kolejnym argumentem wspierającym konieczność podejmowania wczesnej nauki odczytywania zapisanych wypowiedzi językowych jest fakt bardzo wysokiej plastyczności neuronalnej w dzieciństwie. ,,Jeżeli we właściwym czasie neurony nie nauczą się odpowiednio pracować, nie nauczą się tego już nigdy’’- (J. Vetulani, „Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice”, Kraków 2010). Ten właściwy czas rozpoczyna się od chwili, gdy dziecko jest gotowe do podzielenia wspólnej uwagi z dorosłym. Ta umiejętność, warunkująca uczenie się przez naśladownictwo, współdziałanie i instrukcję rodzi się z gestu wskazywania palcem, a gest ów pozwala kilkunastomiesięcznym dzieciom zapoznać się z graficzną reprezentacją samogłosek, wyrażeń dźwiękonaśladowczych i pierwszych wyrazów.
- Wczesne opanowanie umiejętności czytania pozwoli dziecku ukształtować pozytywny obraz własnej osoby, warunkujący osiągnięcie dalszych sukcesów szkolnych. Dzieci niedosłyszące już w wieku przedszkolnym zwracają uwagę na swoją odmienność, wynikającą nie tylko z faktu posiadania aparatów słuchowych czy implantu ślimakowego, ale przede wszystkim z powodu trudności komunikacyjnych, a szczególnie przeżywają one sytuację bycia niezrozumiałym przez rówieśników z powodu zaburzonej artykulacji, fleksji i składni.
- Przewaga symultaniczno – sekwencyjnej nauki czytania nad innymi metodami polega na tym, że techniki głoskowania, zapoznania dzieci z nazwami liter czy odwoływania się do wyglądu liter przyczyniają się do licznych trudności w czytaniu o charakterze dyslektycznym. Odczytywanie wyrazów w ten sposób: ty – a – ty -a (tata) – ( głoskowanie z elementem wokalicznym) lub te -a te -a (tata) – (poznawanie nazw liter) powoduje, że dzieci nie są w stanie zrozumieć tego, co przeczytały oraz mają trudności z zapisywaniem tekstów.
- Skuteczność symultaniczno – sekwencyjnej nauki czytania potwierdzają dzieci z różnymi zaburzeniami rozwojowymi ( z dysleksją, z Zespołem Downa, z autyzmem, z zespołem Aspergera, z afazją, z alalią czy obniżoną sprawnością intelektualną oraz dzieci, które jako przedszkolaki nauczyły się czytać sylabami i czytają ze zrozumieniem długie teksty
Z JAKICH POZYCJI MOŻNA SKORZYSTAĆ
- Nauka odbywa się w oparciu o serię logopedyczną ,, Kocham Czytać’’ – autorstwa Jagody Cieszyńskiej.
- Doskonałym uzupełnieniem jest seria ,, Moje Sylabki”- autorstwa Agnieszki Fabisiak – Majcher i Elżbiety Szmuc – Ławczys,
- ,, Sylaby Inaczej’’- J. Cieszyńska.
- ,,Puma Pimi ‘’ – J. Cieszyńska.
- Zeszyt Ćwiczeń ,,Przedszkolak kocha czytać. Czytanie symultaniczne’’, ,, Przedszkolak kocha czytać. Czytanie sekwencyjne” oraz ,, Elementarz’’– autorstwa Agnieszki Bali.
- ,, Moje sylabki w przedszkolu . Ćwiczenia wspomagające naukę czytania’’ – A. Fabisiak – Majcher, E. Ławczys.
Artykuł opracowała Justyna Macheta (we współpracy z Anną Kwiatkowską) na podstawie literatury:
- ,,Surdologopedia. Teoria i Praktyka pod redakcją Ewy Muzyki Furtak.
-,, Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci’’ – Jagoda Cieszyńska – Rożek.
-,, Seria logopedyczna. Kocham czytać’’ – Jagoda Cieszyńska.